بررسی و تدوین جایگاه اندیشه های کلامی و حکمی فردوسی در شاهنامه

فردوسی و شاهنامه او را می توان حاصل دو فرهنگ دانست؛ یک سوی فرهنگ ایرانی و دیگر سوی فرهنگ اسلامی. هنگامی که او آهنگ سرودن اثر خود را داشته، نزدیک به چهارصد سال از ورود اسلام به ایران می گذشته است و بی گمان اندیشه های اسلامی در اثر وی تأثیر داشته؛ بنابراین بدون بررسی اندیشه های اسلامی، که دو روش معتبر کلامی معتزله و اشاعره از تجلّیات آن است ، شناخت فردوسی امکانپذیر نیست. به جز اندیشه های اسلامی، باورهای در پیوند با ادیان کهن و آداب باستانی قطعاً بر او تأثیر گذاشته؛ چرا که او خود از طبقه دهقانان بوده و پدران او پاسبانان فرهنگ ایرانی بوده اند. تحقیق حاضر بر آن است که تأثیر فردوسی از این دو فرهنگ را که در شاهنامه به یک نقطه پیوند می رسند، آشکار سازد؛ بنابراین در فصلی به بررسی اندیشه های کلامی فردوسی پرداخته می شود که برآمیختگی اندیشه های زروانی، معتزلی- شیعی و اشعریت حاکم بر جامعه فردوسی را نمایان می کند و در فصلی دیگر، حکمت عملی نزد فردوسی و شاهنامه او مورد بررسی قرار می گیرد که خود در بردارنده سه بخش است؛ بخشی متعلق به فضایل اخلاقی است که توجه فردوسی و ایرانیان را به این موضوع نشان می دهد. در بخشی دیگر، حکمت منزلی و مهمترین مسأله در آن؛ یعنی زن مورد بحث است و در بخش پایانی، سیمای سیاست و دولت در ایران باستان با تکیه بر شاهنامه و نظر شخص فردوسی بررسی می شود.